Đậu phộng – Tác dụng nhuận phế chỉ khái, dưỡng huyết
Đậu phộng còn có tên: lạc, lạc hoa sinh, lạc địa hoa sinh, thổ đậu, địa đậu… Tên khoa học: Arachis hyppogea L., họ đậu (Fabaceae). Về thành phần dinh dưỡng: trong hạt lạc có 40 – 50% dầu béo; 20 – 30% chất có nitơ; 8 – 21% tinh bột; 2-5% celulose; 2 – 4% tro; vitamin, chất vô cơ… Vỏ hạt lạc có sterol, tanin, flavonoid…
Dầu lạc (dầu đậu phộng) có nhiều acid béo chưa no, giúp cho quá trình phân giải cholesterol thành muối mật theo các chất thải bài xuất ra ngoài làm giảm sự lắng đọng cholesterol trong cơ thể, giảm nguy cơ làm tăng cholesterol huyết gây xơ vữa động mạch. Dùng dầu lạc thay mỡ động vật để chiên rán thức ăn giúp phòng ngừa các bệnh mạch vành, chống lão hoá, làm trơn mịn da. Vỏ hạt lạc có tác dụng kháng dung giải fibrinogen, xúc tác tạo tiểu cầu, tăng tính đàn hồi vi mạch, tăng tác dụng co cục máu, nên có tác dụng cầm máu trong các trường hợp xuất huyết vi thể.
Theo Đông y, hạt lạc vị ngọt, tính bình; vào tỳ và phế. Tác dụng nhuận phế chỉ khái hoá đàm, dưỡng huyết chỉ huyết, kiện tỳ hoà vị nhuận táo, thôi nhũ lợi niệu, giáng áp thông tiện. Dùng tốt cho người bị viêm khí phế quản ho khan ít đờm, thiếu máu, các chứng xuất huyết, nôn ói trào ngược dịch vị, huyết trắng, phù nề, sản phụ sau sinh ít sữa, táo bón, người tăng huyết áp, tăng cholesterol trong máu. Liều dùng hằng ngày 50 – 200g; có thể ép sống hoặc rang, chiên, xào, nấu.
Một số thực đơn chữa bệnh có lạc
Chân giò hầm đậu phộng: lạc hạt 90g – 100g, móng chân giò 1 cái. Móng giò làm sạch, chặt khúc; lạc nghiền vụn. Hai thứ cho vào nồi, đổ nước vừa đủ, nêm gia vị, hầm nhừ. Món này rất tốt cho sản phụ tắc sữa, ít sữa.
Chè đậu lạc hồng táoCanh đậu lạc hồng táo: lạc tươi để nguyên vỏ hạt 90g, đậu đỏ 90g, đại táo 90g. Tất cả hầm nhừ, thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày. Dùng tốt cho người bị tê phù, phù chân do thiểu dưỡng.
Canh đậu phộng: lạc hạt (bỏ mầm) 100g nghiền vụn, thêm chút muối, nước vừa đủ, đun nhỏ lửa thành dạng canh đặc. Món này tốt cho người bị ho gà (ho khan dài ngày), lao phổi. Đặc biệt là vào mùa thu khô hanh thường bị viêm họng khô, đau họng ho khan.
Canh cá diếc đậu lạc: lạc nhân 150g, xích tiểu đậu 120g, cá diếc hoặc cá chép 1 con. Tất cả làm sạch, thêm nước, nấu nhừ, thêm chút rượu và gia vị, chia ăn vài lần trong ngày. Dùng tốt cho người bị thiểu dưỡng, cổ trướng phù nề, xuất huyết dưới da và nội tạng.
Móng giò hầm đậu phộngChè đậu lạc nhân: lạc nhân 100g, đậu tương 250g. Hai thứ cho vào nồi đất (không dùng nồi kim loại), thêm đường cát hoặc đường trắng, nước sôi vừa đủ, đun nhỏ lửa cho đến khi đậu tương vỡ nát, nấu cô lại thành dịch đặc màu nâu tro là được, chia ăn nhiều lần trong ngày. Món này rất tốt cho người viêm thận mạn phù nề, sản phụ ít sữa tắc sữa, người tăng huyết áp, táo bón, đái tháo đường, ho khan.
Lạc nhân ướp lá dâu đường phèn: lạc hạt 15g, lá dâu 15g, đường phèn 15g. Tất cả cho vào nồi, đổ nước vừa đủ, đun nhỏ lửa đến khi đậu phộng chín nhừ, vớt bỏ bã lá dâu. Dùng tốt cho người bệnh ho suyễn lâu ngày.
Kiêng kỵ: người có hàn thấp hoặc tiêu chảy lỏng lỵ không dùng. Không dùng lạc mốc, có mầm.
BS. Tiểu Lan